1. sayfa (Toplam 1 sayfa)

Termik ve Kaldırıcı nasıl bulunur,Makro ve Mikro Meteoroloji

Gönderilme zamanı: 1 on yıl 7 yıl önce (25.11.2006, 15:59)
gönderen maho
KALDIRICILAR

1. Yamaç Kaldırıcısı
Herhangi bir zamanda, hatrı sayılır bir rüzgar, tepenin rüzgarı alan kısmında kadırıcı oluşturacaktır. ( yeterince ayrıntısına girildiği için zamanında, burada girmiyorum.)

2. Dalga Kaldırıcısı
Dağ dalgası, büyükçe tepeler veya dağlar tarafından, yılın her mevsiminde, ama özellikle bahar ve sonbaharda oluşur, güçlü rüzgarların estiği, stabil havalarda oluşur. İdeal koşullarda, dağ dalgası, 10 bin metreye kadar kaldırıcılık sağlayabilir.
Dağ dalgasının göstergeleri, eğer hava nemli ise, merceksi, lenticular bulutlardır. Bu bulutlar, dalga varlığı sırasında rüzgarla şekli değişmeyen tek bulut cinsidir.

3. Termik
Güneşli günlerde, bazı yerler, çevresindeki alanlara göre daha fazla ısınırlar. Yüksek yerler ve güneş gören yamaçlar örneğin. Arazinin genel durumu, üzerindeki ekin, rengi vs. Termik oluşumunu etkileyen faktörlerdendir. Termik üreten alanlar, üzerlerindeki havayı da ısıtırlar ve bu ısınan hava, genleşerek (genişleyerek) çevresinden daha az yoğun hale gelir. Bu hava kütlesi de, herhangi bir engelle karşılaştığında, baloncuk ya da kolon olarak yükselmeye başlar.
(Termik buble sini çiz, daha sonra 3 boyutlu resmi göster.)
Termik baloncuğu merkezindeki kaldırıcı, baloncuğun herhangibir yerindekinden daha fazladır, ve çoğunlukla, merkezdeki kaldırıcı kuvvet, tüm baloncuğun yükselmesinin iki katı kadar kaldırıcılık sağlar.

Hatırı sayılır bir rüzgar önünde dahi, yerden kopmamış bir termik, engel teşkil edebilir, ve rüzgar, termiğin etrafından dolanabilir. Bu nedenle belki, alçak irtifada, rüzgar olsa dahi, termik, kaynağın hemen yakınında bulunabilir. Ancak irtifa yükseldikçe, kaynakla direk korelasyon da bozulur. Büyük bir ihtimalle, rüzgar yönünde ilerlemiştir.
Eğer ki termik yükseliyorken, bir kümülüs oluşturuyorsa, en iyi kaldırıcı, bulutun hemen merkezinde olacaktır. Rüzgarın estiği yön, kaldırıcı tarafını da değiştirecektir. En iyi kaldırıcının bu şartlar altında, rüzgarlı ve güneşli olan tarafta olması beklenir. Rüzgar ve güneş ayrı taraflarda ise, baskın olanın tarafında olacaktır, böyle kimi durumlarda ise, kaldırıcı, şuradadır denemez.
Termik yükseliyorken, çevresinden de gelen hava akımıyla genişleyecektir.O gün yüksek bir lapse rate var ise, termik yukarı çıkarken, ivme de kazanacaktır. Sabit sıcaklıklı bir tabaka ile ya da inversion ile karşılaştığında ise, ya bu tabakaları geçerken zayıflayacak ve daralacak yada dağılarak etkisini yitirecektir.
Termik kaynakları --- ormanlık ve sulu araziler, termik kaynakları değillerdir ancak, daha yavaş ısınıp daha yavaş soğudukları için akşam, tüm diğer kaynaklar tükendikten sonra, ısılarını açığa çıkarır ve zayıf termikler üretebilirler.
Güneş gören yamaçlar, özelllikle, güneye bakan ve rüzgardan korunan yamaçlar, çok güçlü termik üretirler.şehirler, havaalanları vs. ancak termiklerin, peryodik olarak termik üretirler, iki döngü (cycle) arasında hemen hemen hiç kaldırıcı etkileri yoktur.
Bulutsuz günlerdeki termik genelde daha güçlü olmakla beraber, (güneş ışınını kesen bulut yok) bu günlerde sorun, termiğin nerede olduğunu bulmaktadır.

3.1. Yapısı
Şekilleri gösteriyorsun, çiziyorsun, merkezin farklılığını belirtiyorsun, çevreden gelen hava akımlarını, termiğin yüksekliğe bağlı olarak genişlemesini, ısısının sonra çevresiyle eşitlenerek durmasını. Rüzgarla merkezinin durumunu vs. Çiziyorsun.

3.2. Kaldırıcı Aramak
3.2.1. Toplayıcılar (Collectors)

Çevresindeki havayı ısıtarak termik oluşmasını sağlayan yeryüzü alanları. Güneş ışınlarıyla, üzerlerindeki havayı, çevrelerindekinden daha sıcak bir hale getiriyor ve termiğin oluşmasını sağlıyorlar. Sabahın erken saatlerinde göreli olarak yavaş yükseleni zayıf termikler oluştururken, güneş ışığının da daha dik ve güçlü gelmesi sayesinde öğlen saatlerinde daha güçlü ve vahşi termikler oluşturabiliyorlar.
Herhangi potansiyel bir termik toplayıcısı için, önemli olan parametreler, yerin çeşidi, özelliği dışında, yer şeklinin ne kadar süreden beri ve hangi açıyla güneş aldığıdır. Bir toplayıcı için en iyi koşul, saatlerdir güneşle uygun açıyı yapıyor olmasıdır. Basit olarak, kuru, ve rüzgarın hışmından korunmuş yerlerin termik oluşturması beklenir. Yaz sonu ekinleri, (buğday, yulaf..) aralarında ısıtmaya vakit bulabilecekleri durağan hava bulundurdukları için, iyi termik oluşturuculardandır. Kuru çalılık, aralarında korunan hava bulunduran kayalık arazi... Nemli herhangi bir arazi, güneş ışığını neminin buharlaşmasına harcayacağından termikleri öldüren bölgelerdendir.
Rüzgarlar, toplayıcılar üzerindeki havayı karıştırıcı etki gösterirler ve de termiğin yerden kopması için gereken hacime ve ısıya ulaşmasını engellerler. Aralarındaki boşluklara rüzgarın girişini engelleyen ve buralarda termiğe ısınması için yeterince zaman tanıyan birbirine yakın evler (köyler, kasabalar), yanyana birçok aracın durduğu otoparklar, ağaçlarla çevrilmiş, kuru otların da bulunduğu araziler cillop örneğin.
Genellikle, koyu alanların, mesela caddelerin ya da park yerlerinin (boş olanlar) , termik sağlayıcı olduğuna inanılır, öyle olabilirler – ancak, rüzgar için korunaklı bir durumları, ya da hava tutucu bir durumları varsa yada rüzgar burada ısınmaya başlayan havayı sürekli süpürüp götürecek kadar şiddetli değilse– aksi taktirde, kullanılamayacak, ama küçücük termikler oluştururlar.
KEYS (en iyi termiklre için): Rüzgardan korunan güneşli alanlar.
Burada, arabalı, ve arabasız park alanlarının termik oluşturmadaki insafsız farkından bahsedilecek.
Anti-collector : göl – nemli arazi. Yansıtıcı, nemli, rüzgarlı.

3.2.2. Tetikleyiciler (Triggers)
Gazların da sıvı ve katılarda oldugu gibi, yüzey gerilmeleri vardır. Ki bu, hava kütlelerinin karışmadan (cepheler vb.) hava olaylarını oluşturmasının bir nedenidir. Burada, termiklerin de bir yüzey gerilmesinin olduğunu söylemeliyiz. Yüzey gerilmeleri olduğu için, baloncuklar halinde yükselebiliyorlar. Ancak, bu nedenledir ki, yerden ayrılmak için ve sonrasında yükselebilmek için bir tetikleyiciye ihtiyaç duyuyorlar. Bu tetikleyici, aktif ya da pasif bir tetikleyici olabiliyor.
Pasif tetikleyiciler için ilk söylenebilecek olan, yüzeyin monoton akışını bozan ani değişiklikler. yamaçlar, tepeler gibi yükseltilerdir. Termik, bu yeryüzü şekillerinin zirvelerinden kopuyor.
Yeryüzü şekillerinin değişmesi, çorak bir arazinin ortasındaki yerleşim yeri de termiklerin kopmasını sağlayabiliyor. Yine çorak bir arazinin (collector) nispeten yeşil bir araziyle birleştiği sınır.
Genişçe kayalar hem bir tetikleyici, hem de bir toplayıcı olabiliyor.
Aktif tetikleyiciler genişçe bir toplayıcı araziden geçen araba, ekinleri biçen bir biçerdöver olabilir.
Son olarak da, yeryüzü ısısındaki farklılık, lapse rate yi değiştirerek trigger görevi görebiliyor.

3.3. Kümülüs
Havanın taşıyabileceği nem miktarı, sıcaklığına bağlıdır. Eğer ki, nemli hava, soğutulursa, içindeki nem yoğunlaşarak su taneciklerini oluşturacaktır.
Bir hava kütlesini soğutmanın basit bir yolu da, onun yüksekliğini artırmaktır. Yükseklen havanın basıncı düşer, basıncı düşen gaz ise soğur.
Hava eğer bir tepenin eteklerinde (tepenin eğimi ile birlikte) yükselmeye zorlanıyorsa oluşan buluta orografik bulut, ve yağışa orografik yağış denir.
Yeryüzünde, çevresinden daha iyi ısınan bir bölge üzerindeki havanın baloncuklar şeklinde yükselerek oluşturdukları bulutlara, konveksiyon bulutları denir. Böyle bulutlar, termik hareketini işaret ederler.

3.3.1. Özellikleri, Hayat Döngüsü, Bastırıcı - Kaldırıcı AlanlarıBulutu oluşturan su damlacıkları, bulut çevresindeki kuru havada hemen buharlaşacaklardır. Buharlaşma, egzotermik bir reaksiyon olduğundan, çevresindeki havayı da soğutacaktır. Soğuyan hava, çevresinden daha ağır olacağından, alçalacaktır. Alçalan hava ise, basınç nedeniyle ısınacağından, su damlacıklarının buharlaşmaları daha hızlı olacaktır. Bu durum, herhangi bir kümülüs bulutunun –bulut eğer bir termikle beslenmiyorsa- ömrünü çok kısa yapacaktır.
Herhangi, bir kümülüs, eninden daha büyük bir yüksekliğe sahipse güçlü bir termiğe delalettir. Pofuduk, ama düz tabanlı olmayan, kısa hayat döngülü ve kısa aralıklarla dağılmış bulutlar zayıf termik demektir.
Bulutlar arasındaki mesafe ne kadar fazla ise, bulutu besleyen termiğin, o kadar kuvvetli olduğu söylenebilir. Ve yine, hayat döngülerinin o kadar uzun süreceğini.
Yükseklikleri genişliklerinden fazla olan ve düz tabanlı bulutlar güçlü termikler demek. Puffy, düz tabanlı olmayan ve fazla yüksek olmayan bulutlar, nisbeten zayıf termiklere delalet. (bunların life cycle leri de kısa oluyor.)
Bulutun kaldırıcılığının merkezi, genelde, bulutun güneş gören rüzgarlı tarafındadır, ancak farklı bir alanda olma şansı her zaman ihtimal dahilindedir. Ve yine genellikle, bulut, rüzgar aldığı taraftan oluşurken, rüzgar arkası tarafından dağılır.
Bir kümülüsün tabanı geniş, üst kısmı dar ise bu hala oluşmakta olan dolayısıyla altında termik bulunabilecek bir buluttur, eğer üst kısmı geniş tabanı dar ise bu dağılmakta olan bir kümülüstür ve altında bastırıcı bulunur.
Aktif (oluşan) kümülüs Dağılan kümülüs

3.3.2. Bulut Tabanının Gün İçindeki Hareketi
Bulut tabanı, havanın, içinde bulundurduğu nemin yoğunlaşma seviyesine geldiği yüksekliktir.Gece serinliğinden sonra hava çok daha nemli bir hale gelir ki, tepelerce yukarı hareket ettirildiğinde, hemen bulut oluşturacaktır. Benzer olarak, sabah oluşan termikler, 500-600 m de bulut oluşturacaklardır. Ki, nemli bir havada beklenen, çok zayıf termiklerin dahi bulut oluşturabilmeleridir. Yer ısındıkça, ve kurudukça, nem taşıma kapasitesi artan hava, daha yüksek seviyelerde yoğunlaşmaya başlayacak ve bunun sonucu olarak bulut seviyesini yükseltecektir. Isınma arttıkça, bulut tabanı yükselecek ve termikler daha kullanışlı olacaktır. (saat 10-11 gibi) Genellikle de, en yüksek bulut tabanı, öğleden sonra, güneş ışınlarından en fazla yararlanılan saatlerde olur. Gün sonunda güneş kaybolmaya başlar ve termal olaylar yavaş yavaş biter, ancak, dağılan bulutların tabanı, bundan sonra sabit kalır.
Herhangi bir yağış, nemliliği artıracağından, bulut tabanı alçalır.
Bazı günlerde, bulut tabanı, yöresel değişiklikler de gösterebilir. Kuru bir bölgede, nemli bir arazi yapısına sahip bölgedekinden daha yüksek olabilir.
(Eğer kümülüs oluşumunu engelleyen bir tabaka var ise, kümülüs, altostratus ya da stratokümülüs e dönüşür.)

3.4. Terselme (Inversion)
Yüksek basınç sistemlerinde, alçalmakta olan hava kütlesi tabanda sıkışıp kalmış puslu ve dumanlı durağan hava kütlesi üzerine geldiğinde daha fazla alçalamaz ve yukarıdan hala çökmekte olan hava ile yerdeki durağan kütle arasında sıkışmaya ve yanlara doğru hareket etmeye başlar. Çöken havanın bu şekilde sıkışması sonucu sıcaklığı artar ve altındaki durağan havaya ve üstüdeki çöken havaya göre daha sıcak bir tabaka oluşturur. Bu şekilde, olağan lapse rate de değişiklik yaratan, ve yükseklikle sıcaklığı artan hava katmanına terselme (inversiyon) tabakası denir. Aynı durum, sıcak cephelerde, belli bir katmandan sonra, havanın nispeten sıcak olması durumunda da söz konusudur. Açık bir gecede, yere yakın hava katmanı da, üst katmanlara nazaran soğuk olacaktır....vs.

3.4.1. Terselme’ de Bulut Oluşumu
Atmosfer durgun, doygundur ve termal aktivite oluşumu sadece inversion tabakasına kadar meydana gelir. Termik ile birlikte toz ve duman da tabakanın üstüne geçemeyip belirli bir yerde sıkışacağı için, bulut oluşumu olmasa bile, inversion varlığını gözle görebilirsiniz. Herhangibir şekilde konveksiyon bulutu oluşursa, bulutların tavanları, bu tabaka ile sınırlanacağından, oluşan bulutlar da yassı ve zayıf olacaktır.
Yaklaşık aynı orandaki sıcaklıktan oluşan tabaka da termalleri durdurucu etki gösterir ki, bu tabakaya, izotermal tabaka denir.

3.4.2. Gün İçinde Terselme tabakası değişimi


3.5. Yükseklik ile Termik Kaldırıcı Kuvvetinin Değişimi

Yer seviyesine göre, 300 – 350 m yüksekliklere kadar rastlanılan termikler genellikle zayıftır, ki en iyi kaldırıcı kuvvetini de 600-700 m den aşağılarda göstermez.
Ancak, termik eğer 300-400 m yüksekliğinde bir kümülüs bulutunu besliyor ise, bulut tabanına yakın kısımlarda termik kuvvetinin artması beklenir. Ancak, bir inversion tabakasının olduğu günlerde, kaldırıcı bulut tabanı yakınlarında azalır. Aynı olay, bulutsuz termiklerde ya da zayıf kümülüslü termiklerde de beklenir

Hazirlayan : Asli AKARSAKARYA

Gönderilme zamanı: 1 on yıl 7 yıl önce (11.12.2006, 18:20)
gönderen asliakar
Selamlar,

Hacettepe Havacilikta Meteoroloji dersi anlatırken bir ozet ve ders notu niyetine hazirladigim dokumandir kendisi. Temel olarak metindeki teorik bilgiler, internetteki kaynaklar ve bir kaç uçuş meteorolojisi kitabına dayanıyor. Ders notu olarak hazirlandigindan biraz civik bir dili olabilir, kusura bakmayin.

Saygılar

Termik ve Kaldırıcı nasıl bulunur,Makro ve Mikro Meteoroloji

Gönderilme zamanı: 2 yıl 11 ay önce (29.03.2021, 01:43)
gönderen 616161
Elinize saglık hocam