Bir önceki rekorun (Kasim 2007 - 461 km - Brezilya) uzerinden cok fazlaca da zaman gecmeden yamaçparaşütü doğrusal mesafe rekoru Nevil Hulett tarafindan 504 km ile Guney Afrika'da kırıldı. Uçuşa dair kısa notlar:
Pilot: Nevil Hulett - Guney Afrika
Kanat: Macpara Magus6 Proto
Kalkis: 11:31
Inis: 19:11
Mesafe: 504 km.
Sure: 7 saat 39 dk
Kalkis Irtifa: 1229 m. ASL
Max irtifa: 5689 m. ASL
Max yer hizi: 126 km
Ucusun detaylari http://www.paraglidingforum.com/leonardo/flight/151890 adresinde gorulebilir.
Havacilik mail grubunda da konuşulan ve değerlendirilen bu rekor uçuşu hakkinda bir mail yazdim ve burada da sizlerle paylaşmak istiyorum
------------------------------------------------------------------------------
Mehmet abi , rekor ucusu ile ilgili maillerin uzerine gruba bir mail atmis ama mail yanlislikla bana geldi. Bu mail soyle:
>>Özay''in bize aktardigi bilgiler ilginc ilginc oldugu kadarda biraz ucuk gozukuyor bu nasil bir kanat ki 126 km yer >>hizina ulasabiliyor yada 5689 m yükseklige cikabiliyor bu ayrica yerden kalkilarak yapilmis bir irtifa rekoru olmali >>buna en yakin dereceler nedir bilmiyorum bena pek inandirici gelmedi ama leonardoda kayitlari var
>>inanmakta zorlaniyorum
>>
>>Mehmet Bayraktar
Pekcogumuzun teorik bilgilerinde eksiklik oldugunu dusunerek biraz teknik bilgi vermek istiyorum. Biraz uzun olacak ancak dikkatle okursaniz faydali olacagi kanisindayim.
Oncelikle ucus gercek ve verdigim veriler dogrudur. Bu ucus henuz FAI tarafindan onaylanarak kayit altina alinmis degildir ancak bunun da bir prosedur ve zaman alacagi asikardir.
Yanlis anlasilmamasi icin dikkat ettiyseniz mailimde max yer hizi= 126 km olarak verdim. Ancak 126 km bir sekilde kanadin ulastigi hava hizi olarak degerlendirilmistir ki bu hatalidir. Yer hizi-hava hizi konusu baslangic egitimlerime dahil olan bir konudur. Ama ogrenciler mevzuyu tam olarak kavramakta zorlaniyor acikcasi. Egitim devam edip pratik gelistikce konu kafalarda daha fazla yerlesiyor.
Yer Hizi-Hava Hizi
Her yamacparasutunun bir seyir hizi vardir. Kanadin fabrika degerlerinde bu "trim hizi" olarak adlandirilir. Ve her yamacparasutu ister karsidan gelen ruzgara karsi , ister yan ruzgarla , isterse de arka ruzgar ile ucsun , hava kutlesi icerisindeki seyir hizi (yani buna hava hizi diyoruz) sabittir" (hava hizi=pilot ucus esnasinda ruzgar olcerini cikartip gidis yonune tutarak olcum yaparsa okuyacagi hiz)
"Yer hizi" da yamacparasutunun yere gore ilerleyis hizidir. (pilotun ucus esnasinda GPS'inden okudugu hiz)
Sifir ruzgar olmasi durumunda hava hizi=yer hizi olacaktir. Dolayisiyla yan-arka veya kafa ruzgari ile ucus yamacparasutunun hava hizini degistirmez sadece gidis yonunu vede yere gore hizini degistirir.
Ornek:
Trim hizi 40 km olan bir kanat ile farkli yon ve siddetteki ruzgarda olusacak durumlar:
Hakim ruzgar=Sifir ise Yer hizi=40 km Hava Hizi=40 km
Hakim Ruzgar= Karsidan 15 km ise Yer Hizi= 25 km Hava Hizi=40 km
Hakim Ruzgar=Karsidan 40 km ise Yer Hizi=0 km (yani ampul
) Hava Hizi= 40 km
Hakim Ruzgar= Arkadan 20 km ise Yer Hizi=60 km. Hava Hizi 40 km
Goruldugu gibi yukaridaki durumlarda hava hizi hep sabit. Mevcut hava hizini sadece su 3 sey degistirir:
1-Kanadin trimli kolona sahip olmasi durmunda; trimlerin kapatilmasi veya acilmasi
2-Fren pozisyonlarinin degistirilmesi (daha fazla frenli uculmasý veya frenli ucuruluyorsa frenlerin azaltilmasi)
3-Speed'e basmak veya birakmak
Nevil Hulett' in ucusuna gelirsek; GPS kaydi diyor ki: 126 km max hiza ulasilmis. (max yer hizi) Hulett'in kanadi Magus6'nin prototiplerinden biri. Yaklasik bir deger olarak Magus6'nin trim hizini 41 km ve max hizini 61 km alalim.
Nevil Hulett'in ucusun neredeyse tamaminda full speed ile uçtuğunu da biliyoruz. Yani Nevill'in ucus boyunca hava hizi 61 km dir diyebiliriz. Bu bilgiler isigi altinda; Nevil herhangi bir irtifada 65 km 'lik arka ruzgar yakalamis ve dolayisiyla GPS 'i bu anda yer hizini 126 km olarak kaydetmis. (Hava hizi 61 km (speedli) + arka ruzgar 65 km , yer hizi=126 km)
Teorik bilginin iyi oturmasi acisindan şu varsayımı da koyalım:
Eğer Nevil kanadiyla speed'e basmadan uçuyor olsaydı , GPS'inin yer hizini 126 km kaydettiği anda 85 km lik arka rüzgarla uçtuğunu ifade edecektik. (Hava hizi 41 km (speedsiz) + arka ruzgar 85 km , yer hizi=126 km)
Bir yamacparasutunun biryerden kalkip 5689 m. ye ulasmasi durumu:
Ucus tecrubelerim , gorduklerim ve duyduklarim bana , termallerle cikilabilecek yuksekligin ortalam 5000 m. civarlarinda oldugunu ogretti. Ancak 5000 m. ve yukarisida cok ozel kosullarda (ki Nevil'in rekor ucusu gercekten mukemmel denebilecek kosullarda olmus , mukemmel termal aktivite+duz arazi+kuvvetli arka ruzgar) gerceklesmesi muhtemel irtifalar. Ki bu irtifalara karasal iklimi sert olan yerlerde ulasilabilecegini hatirlatalim.
Turkiye'den ornek verirsek: 2004 senesinde Gin takimindan Norman Lausch Kayseri'de 5000 m. ye ulasmisti.
2007 senesinde de bizzat kendim 4721 m. irtifada , hizli ucmak ve vakit kaybetmemek icin termalden cikmistim.
Ayni gun THK dan arkadaslar 5000 m. yi de astilar.
Konunun diger tarafida suydu: bir kanat nasil olur da bu irtifalara tirmanir?
Cevap cok basit , o irtifaya tirmanan kanat degil pilottur. Termal tecrubesi ve termal teknigi iyi olmayan pilot yarisma kanadiyla da ucsa iyi tirmanamaz , iyi irtifa alamaz. Ancak tecrubeli bir pilot DHV-1 kanatla dahi (eger kosullar gerekli termali sunduysa) 5000 m. leri gorebilir.
Soyleyecegim sudur: kanat ucmaz , pilot ucar.. Basariyi getiren iyi pilot-iyi kanat kombinasyonudur.
Termal ve mesafe ucuslarinda basarili olan bir pilotu sadece "onun kanadi hizli/performansli" seklinde degerlendirmek buyuk hata olacaktir.
5689 m rekor mudur? rekor olabilirmi?
FAI (Dunya Havacilik Federasyonu) Yamacparasutu rekorlarini onaylayan kurumdur. Rekor icin pekcok kategori vardir. Merak eden http://records.fai.org/hang_gliding/ adresinden inceleyebilir. Yamacparasutu kategorisinde irtifa ile ilgili sadece 1 dal vardir. Bu da "gain of height" yani irtifa kazanimidir.
Neden max. irtifa degilde irtifa kazanimi rekora konu olmaktadir?
Cunku her kalkis noktasi ayni irtifalarda olmayabileceginden max. irtifaya cikanin daha iyiyi basardigini spesifik olarak olcmek mumkun olmayacaktir.
Ornek:
X Pilot 3460 m. irtifali take off dan kalkarak 5610 m ye tirmandi.
Y Pilot 1250 m. irtifali bir take off dan kalkarak 5100 m. ye tirmandi.
X Pilotun irtifa rekorunu kirdigini soylemek anlamsiz olacagi icin , boyle bir rekor dali yoktur. Ýllaki birileri en yuksege cikmistir ama o cikilan en yuksek irtifa en degerli irtifa olmayabilecektir.
Irtifa kazanimina donelim; nedir bu irtifa kazanimi?
Kalktiginiz take off yuksekligi ile indiginiz ana kadar gecen ucus suresince ciktiginiz maksimum irtifa arasindaki farktir.
Ornek: 1250 m. den kalktik 2 saat uctuk ve indik. GPS kaydi max irtifa olarak 3250 m. yi veriyor. Bu ucus icin "gain of height": 2000 m. dir. Bu "gain of height" degeri leonardo'ya attigimiz ucus datalarinda da otomatik olarak hesaplanir. Ypforumdaki leonardo modulunde bulunan ucus kayitlarini inceleyebilirsiniz (http://www.ypforum.com/modules.php?name ... ompetition)
Su an "gain of height" dalindaki rekor Ingiliz Pilot Robbie WHITTALL'a ait.
Rekora dair veriler cok carpici ve anlamli: Robbie WHITTAL bu rekoru 93 yilinda Guney Afrika'da yaptigi bir ucusla kirmis. Uctugu kanat Firebird Navajo Proto. Zamanin yarisma kanatlarindan biri. Suzulus orani yaklasik 6,8. Bu rekor ucusundaki Irtifa kazanimi 4526 m. Goruldugu gibi 15 sene oncesinin dizayni ve teknolojisiyle uretilmis vede gunumuz baslangic dhv-1 kanatlarindan daha kotu suzulen bir kanat ile bu dalda bir rekor kirilabiliyor. Yukarida dedigim gibi: kanat ucmaz pilot ucar.
Nevil HULETT'in ucus verilerine baktigimizda ise irtifa kazaniminin 4460 m. oldugunu goruyoruz. Malesef Nevil 66 m. ile "altitude gain" dalindaki rekoru kacirmis gorunuyor. Bu rekoru da kirsaydi adi tarihe daha da bir saglam kazinacakti. Ama bence bu ucusla bile tarihe gecti. Tebrikler..
Teorik bilgilerimizi gelistirirsek vede arastirmaci olursak hem diger pilotlarin ucuslari daha iyi analiz edebiliriz hemde "ayni ucusu biz nasil yapabiliriz" in yolunu ogrenmis oluruz.
Gorusmek uzere
R. Ozay ZORLU
www.venusairsports.com
www.ozayzorlu.com
